Volgens de Vlaamse Wooncode heeft iedereen recht op menswaardig wonen.
Waar gezinnen niet op eigen kracht toegang kunnen vinden tot een gezonde en betaalbare woning, is evenwel overheidsinitiatief nodig.
Ofwel kan de overheid het 'product' subsidiëren (bv. bouwen en ter beschikking stellen van een sociale woning) ofwel de behoevende persoon (bv. toekennen van een huurtoelage).

Van de 1e piste is bewezen dat zij heel veel gezinnen toegang verleent tot een betaalbare woning, waardoor zij het basisrecht van menswaardig wonen invult en hen woonzekerheid biedt. Echter, het staat ook vast dat duizenden gezinnen vandaag voldoen aan de voorwaarden voor toetreding tot een gesubsidieerde woning, maar er geen kunnen worden toegewezen omdat die momenteel niet voorradig is of niet aangepast is aan de behoeftes.

Het is lovenswaardig dat de gemeente Wachtebeke haar zogenaamd Bindend Sociaal Objectief (BSO) inzake aantal huurwoningen reeds heeft kunnen realiseren. De keerzijde van de medaille is dat de gemeente hierdoor binnen het groter werkingsgebied van de Sociale HuisvestingsMaatschappijen (~SHMs) niet langer als 'prioritair' wordt gecatalogeerd. Nochtans blijft er een duidelijk nood. In 2016 stonden maar liefst 140 kandidaten met gemeentelijke domicilie op de wachtlijst voor een sociale huurwoning.

Door de verkoop van twee van haar bouwgronden ter realisatie van woningen met de expliciete verhuurverplichting aan een Sociaal VerhuurKantoor (~SVK), weet de gemeente Wachtebeke nu sociaal woonbeleid te voeren via de 2e piste, deze van het subsidiëren van de behoevende persoon.
Het SVK neemt het beheer op zich en staat in voor de begeleiding van de huurder. Naast de huurgarantie die het SVK biedt, gelden bijkomende verlaagde tarieven en fiscale voordelen.

Na een selectieronde, onderhandelingsfase, gunningsfase en Best and Final Offer, werd de opdracht toegewezen aan INCLUSIO.

Een door de gemeente uitgevoerde analyse van het sociaal aanbod versus de wachtlijsten in Wachtebeke, vroeg in hoofdzaak om kleine betaalbare huurwoningen voor 1 à 2 bewoners.
Het wedstrijdbestek bepaalde dat de 'VMSW Ontwerpleidraad 2017' diende gevolgd, dewelke de basis woningoppervlakte in relatie stelt tot de gezinsgrootte. Voor een zogenaamd type 1/2 (woongelegenheid met 1 slaapkamer voor 2 personen) bedraagt deze woningoppervlakte maximaal 60m².

Naar onze mening zijn dergelijke bescheiden woningoppervlaktes enkel te verantwoorden in een compacte geschakeld/gestapelde typologie. Het grondgebonden aanbieden van dergelijke woningoppervlaktes zou door het hiermee gepaard gaande grondbeslag resulteren in een uiterst slechte duurzaamheidsscore. We kozen er dan ook expliciet voor de focus verschuiven van de individuele woning op de eigen kavel naar een meer gemengde woonomgeving mét ter dege collectieve voorzieningen.

Door compact en geschakeld/gestapeld te bouwen, minimaliseert het ontwerp de footprint, ten voordele een groter groenaandeel. De zijdelingse opstelling van het gebouw gaat versnippering van het terrein tegen en weet het groen te bundelen tot een effectief bruikbare collectieve tuin. Deze zal fungeren als bindmiddel en identiteitsdrager.

Het bij wedstrijdbestek indicatief opgegeven aantal te voorziene woongelegenheden (15 à 20) zou bij een terreinoppervlakte van 5’540m² hebben geresulteerd in een woondensiteit van 27 à 36 won/hectare.
De gemeente Wachtebeke liet evenwel ruimte voor méér. Inschrijvers die bovenop het indicatief voorgestelde een beperkt aantal wooneenheden extra wensten te realiseren, dienden dit dan wel te kunnen motiveren in relatie tot woonkwaliteit en wooninnovatie. Een hogere densiteit mag immers niet verstikkend werken. Ze dient op een intelligente wijze te worden aangepakt.

Ons team wist de jury te overtuigen dat densiteit en kwaliteit geen communicerende vaten hoeven te zijn.
Integendeel; een voldoende hoge densiteit kan juist bijdragen aan de verbeterde water- en energiehuishouding, het succes van de publieke ruimte alsook collectieve initiatieven. Innovatieve woontypes, collectieve woonvormen, stapel- en/of schakeltypologieën kunnen de ruimtelijke en ecologische voetafdruk beperken en tegelijkertijd de leefkwaliteit verhogen.

Meerwaarde uit collectiviteit

Heel wat projecten kennen vandaag de dag reeds een 'veilig afgewogen graad van collectiviteit' onder de vorm van bijvoorbeeld een gedeelde tuin, tuinberging en/of fietsenstalling.

In dit ontwerp voorzien we bovenop de 'veilig afgewogen graad van collectiviteit' een gemeenschapsruimte van respectabele oppervlakte. Deze situeert zich op een goed zichtbare, vlot identificeerbare, toegankelijke en gastvrije plek, in de overgang tussen openbaar domein en de gedeelde tuin. Op de gelijkvloerse kop vormt ze als het ware het gezicht van het nieuwe wonen.
De ruimte kan worden gebruikt om een buurtapero te organiseren, als co-workingspace, voor een verjaardagsfeestje op grotere schaal dan de eigen woonkamer, om gemeenschappelijke spullen te stockeren of als afleverpunt.
Alle bewoners zullen inspraak krijgen in de activiteiten en invulling. De uiteindelijke doelstelling is empowerment van de bewoners.

Meerwaarde uit inclusiviteit

Ter financiering van een kwalitatieve en betekenisvolle collectiviteit, bleken wel meer dan 20 woongelegenheden nodig. Toch wilden we niet zondermeer teruggrijpen naar ‘meer van hetzelfde’.
INCLUSIO, die zich inzet voor zwakkere bevolkingsgroepen in het algemeen, zocht versterking bij OAK TREE PROJECTS, gespecialiseerd actief werkend aan een betaalbare en inclusieve samenleving voor volwassenen met een zorgbehoefte.

Inclusief wonen kan hierbij worden gedefinieerd als 'een ambulante dienst die cliënten aan huis ondersteunt om zo zelfstandig mogelijk te leven. De visies van volwaardig burgerschap en respect voor de unieke, gelijkwaardige persoon zijn de uitgangspunten. De ‘cliënt’ heeft recht op zelfontplooiing en het recht op een eigen levensinvulling.

Bovenop de 20 SVK-appartementen telt het project nu ook 8 OAK TREE studio’s. Een deel zal worden afgestemd op rolstoelbewoning.
Teneinde iedere stigmatisering te kunnen vermijden, is een doorgedreven bundeling van types vermeden. We zetten juist in op inclusieve verwevenheid. De studio’s bestemd voor OAK TREE bewoners liggen verspreid over het gebouw. Het voorgesteld project verzekert de kans op interactie, verhoogt de diversiteit aan bewoners en maakt écht inclusief samenleven mogelijk, zonder de ruimtelijke draagkracht te overstijgen.